nguồn: New York Times,
biên dịch: Takya Đỗ,
Với album mới đầu tiên của ban nhạc của mình sau 16 năm ra mắt hôm thứ Sáu, ông hoàng áo đen của dòng nhạc post-punk bàn luận về việc phải chịu đựng theo cách chính ông lựa chọn và xung đột với công ty quyền lực nhất trong giới nhạc sống.
Tại Brighton Electric, mê cung của những không gian diễn tập nhạc rock trong một nhà ga xe điện cũ xây gạch ở thị trấn duyên hải nước Anh này [Brighton], những người trẻ tuổi vận chuyển lắp đặt đàn guitar chạy ra chạy vào trong khi tiếng nhạc thình thịch của các ban nhạc còn non trẻ vang vọng khắp tòa nhà.
Nhưng một hành lang phía sau dẫn đến một phòng thu riêng rộng rãi, chứa đầy thiết bị được sử dụng bởi The Cure – ban nhạc đoạt nhiều đĩa bạch kim đã định hình nên một nhánh u ám của dòng nhạc post-punk của Anh quốc, và đã phối âm những bản hit quốc tế với những tác phẩm gai góc như "Friday I'm in Love". Một tối Chủ Nhật gần đây, ban nhạc tụ họp để chuẩn bị cho những buổi biểu diễn quảng bá cho "Songs of a Lost World", album phòng thu đầu tiên của ban nhạc này sau 16 năm, ấn định ra mắt vào thứ Sáu này.
Ngồi cạnh hệ thống phần mềm mô phỏng cho đàn guitar của mình là Robert Smith, người đứng đầu ban nhạc, đang giải thích về sự miễn cưỡng của ông trong những năm gần đây khi trả lời phỏng vấn. "Thực ra tôi không muốn đầu óc mình bị cuốn trở lại với ý niệm rằng tôi là 'Robert Smith của The Cure'", ông vừa nói vừa nhướng một bên lông mày tô quầng xanh. "Nó không còn phù hợp với tôi nữa."
Robert Smith trên sân khấu năm 1989. “Songs of a Lost World” – album phát hành mới nhất của The Cure – là album phòng thu đầu tiên của ban nhạc này sau 16 năm.
Thế nhưng ở tuổi 65, ông vẫn là Robert Smith của The Cure không lẫn vào đâu được, trang phục đen tuyền một màu, môi tô son và mớ tóc đen rối tung là phong cách đặc trưng của ông, giờ đã ngả sang màu tro xám. Ở thời kỳ đỉnh cao thương mại của ban nhạc The Cure hồi thập kỷ 1980 và 1990, ông là một ông hoàng sang trọng của sân khấu nhạc alternative, mái tóc cỏ khô bù xù của ông đã truyền cảm hứng không chỉ cho một phong cách ngoại hình mà còn cho toàn bộ kiểu cá tính indie-kid [thế hệ trẻ độc lập xa rời văn hóa chính thống] – một nghệ sĩ gothic rock si tình – trong khi ban nhạc này đã vạch một hướng đi xuyên qua nỗi lo âu sầu muộn ("Boys Don't Cry"), giai điệu du dương ("Just Like Heaven") và phác họa một phong cách neo-psychedelia mở rộng đầy tâm trạng ("Pictures of You") khiến ban nhạc này trở thành hình mẫu cho nhiều thế hệ nghệ sĩ.
Khi giới thiệu The Cure vào Đại sảnh Danh vọng Rock & Roll năm 2019, nhạc sĩ-ca sĩ Trent Reznor của ban nhạc Nine Inch Nails phát biểu rằng Smith đã sử dụng "tầm nhìn độc đáo của mình để tạo ra thứ hiếm có nhất – một thế giới tuyệt đối hoàn chỉnh và độc lập với âm thanh riêng, phong cách riêng, rung cảm riêng, tính thẩm mỹ riêng, các quy tắc riêng".
Được thành lập năm 1976, The Cure – với Smith là thành viên duy nhất chưa từng ra khỏi ban nhạc – vẫn đầy sức sống sau khi rời khỏi các thứ bậc cao của bảng xếp hạng, với lượng người hâm mộ trung thành đổ xô đến các buổi biểu diễn trực tiếp kéo dài ba giờ đồng hồ của nó. Gần đây, Smith cũng bất ngờ trở thành một tiếng nói nổi bật kêu gọi cải cách trong cái thế giới bán vé hòa nhạc như mê hồn trận, nơi giá cả quay cuồng ngoài tầm kiểm soát và thường khiến người hâm mộ cảm thấy nản lòng, bối rối hoặc bị lừa đảo.
Trong loạt bài đăng trên mạng xã hội năm ngoái – những bài đăng đã củng cố tinh thần người hâm mộ và thu hút sự quan tâm của ngành âm nhạc – Smith đã khiến mọi người tập trung chú ý đến những vấn đề xung quanh việc bán vé cho chuyến lưu diễn gần đây nhất của ban nhạc. Ông đã xoáy vào những lời phàn nàn của người hâm mộ, xỉ vả bọn đầu cơ vé và phàn nàn với công ty bán và phân phối vé Ticketmaster về các khoản phí mà trong một số trường hợp đã tăng gấp đôi giá phải trả cho một đơn hàng. "Tôi cũng phát ớn không kém gì tất cả các bạn", ông nói với người hâm mộ trong một bài đăng đặc trưng toàn chữ in hoa trên mạng xã hội X.
Lên tiếng chỉ vài tháng sau vụ thảm họa của Ticketmaster trong đợt bán vé trước cho chuyến lưu diễn Eras Tour của Taylor Swift, những nỗ lực của ông đã chất thêm áp lực lên công ty này và Live Nation công ty mẹ của nó, và thể hiện quyền lực mà một ngôi sao có thể sử dụng, chỉ cần họ sẵn sàng chấp nhận mạo hiểm. Chỉ trong vòng một ngày sau khi Smith khiếu nại, Ticketmaster đã đồng ý xuất tiền hoàn lại một phần cho người hâm mộ.
“Đó là một trong những khoảnh khắc mà tôi nghĩ rằng ‘Không, tôi sẽ không cho qua chuyện này’,” Smith hồi tưởng lại. “Và thế là tôi đã không cho qua.”
Trong hơn hai giờ đồng hồ trò chuyện, Smith nói về quá trình ấp ủ ý tưởng rất dài cho "Songs of a Lost World", cuộc chuyển đổi sự nghiệp muộn màng của ông sang quản lý trực tiếp việc kinh doanh của The Cure và những bài học ông rút ra từ cuộc đụng độ với công ty quyền lực nhất trong lĩnh vực nhạc sống. Khác xa với hình ảnh con người buồn rầu u ám mà người nghe có thể mường tượng qua các bài hát của ông, Smith thích tán gẫu và cởi mở, trả lời bằng những câu dài, sâu sắc và mỉm cười với sự hài hước tự trào của mình.
Và ông đã nói với sự ngạc nhiên nào đó chỉ vì đã sống qua một cuộc đời nhạc rock, đến thời điểm mà The Cure hiện đang tiến gần đến dấu mốc nửa thế kỷ – một dấu mốc kỳ lạ đối với một người đã hát những lời "Hôm qua tôi đã già đến thế, tôi cảm thấy như mình có thể chết" từ năm 1985.
“Nếu tôi quay lại thời trẻ tuổi, dự định của tôi là cứ tiếp tục làm việc này cho đến khi tôi ngã xuống,” Smith nói trong phòng thu. “Ý niệm của tôi về thời điểm ngã xuống tôi đâu có già đến thế này.”
“SONGS OF A LOST WORLD”, album phòng thu thứ 14 của The Cure, suýt chút nữa đã chẳng bao giờ xuất hiện.
Khi đội hình cuối cùng của The Cure tan rã, sau chuyến lưu diễn tiếp theo album "4:13 Dream" ra mắt năm 2008 của ban nhạc này, Smith nói rằng ông cảm thấy kiệt quệ. Ông không còn muốn tham gia ban nhạc nữa và đã cân nhắc đến việc thực hiện một album đơn ca. Nhưng sau một thời gian nghỉ ngơi, ông đã tái cấu hình ban nhạc và đến năm 2011 đã tái khởi động nó như một phương tiện biểu diễn nhạc sống; trong gần một thập kỷ, The Cure chỉ lưu diễn bằng danh mục cũ dày đặc của mình, không có bản thu âm mới nào (mặc dù có một số lời châm chọc trong suốt thời gian đó).
Smith vẫn đang viết ca khúc, và sau khi tổ chức và giám sát đại nhạc hội Meltdown ở London năm 2018 – kỷ niệm 40 năm đĩa đơn đầu tiên của The Cure – ông cảm thấy được tiếp thêm sinh lực. Các buổi thu âm vào năm sau đó đã tạo ra đủ tư liệu cho nhiều album, mặc dù đại dịch covid đã trì hoãn việc hoàn thành chúng.
Sau khi rời khỏi London, Smith làm việc ở studio tại nhà ông tọa lạc trên bờ biển phía nam Anh quốc: ông đã đi qua hơn 30 năm trong cuộc thay đổi lối sống quyết liệt sau nhiều năm uống rượu và sử dụng ma túy ở cấp-độ-ngôi-sao-nhạc-rock. Ông đã kết hôn 36 năm và cuộc sống hàng ngày của ông khiến ta liên tưởng đến những cuốn nhật ký lộn xộn của một người trung lưu về hưu và một đạo diễn có phong cách cá nhân mạnh mẽ bị ám ảnh. Ông vừa đi bộ đường dài vừa nghe nhạc trên iPod và chưa bao giờ sở hữu một chiếc điện thoại thông minh.
“Tôi có phòng nhạc ở nhà,” ông nói. “Đêm thứ Bảy lý tưởng với tôi thường chỉ là uống vài ly và tạo ra tiếng ồn thật ầm ĩ. Tôi muốn nói đó là lý do vì sao tôi muốn tham gia một ban nhạc.”
Nhưng “Songs of a Lost World,” mà theo lời Smith là album mở đầu cho một bộ ba album có khả năng được thực hiện, là một trong những album đen tối nhất mà ông từng thực hiện. Đây là một chuỗi tám ca khúc về nỗi tuyệt vọng, giận dữ và những suy nghĩ u ám về một cuộc đời – và có thể là về một hành tinh – đã rơi vào cái mà ông gọi là “sự trượt dốc không phanh”. Ca khúc mở đầu “Alone” gợi nhớ đến “Disintegration”, kiệt tác psychedelic u ám của ban nhạc này từ năm 1989. Với một tiết tấu đều đều chậm rãi của các nhạc cụ điện tử, bass và piano tạo nên một cảnh nền hoành tráng bị vỡ vụn, Smith hát những câu được chuyển thể từ thơ của thi sĩ Ernest Dowson thời Victoria (“Đây là dấu chấm hết cho mọi bài ca mà chúng ta hát”) bằng giọng tenor thổn thức có thể nhận ra ngay của ông.
"Mọi người rất sợ chọc giận Live Nation và Ticketmaster,” Smith nói. “Trên thực tế, điều đó thật kỳ cục, bởi vì quyền lực của người nghệ sĩ, đó mới là quyền lực tối thượng."
"Tôi cho rằng lẽ đương nhiên khi bạn già đi, bạn sẽ cảm thấy ngày càng thất vọng với những gì đang diễn ra,” Smith nói. “Vì rằng trước đây bạn đã chứng kiến tất cả những thứ đó và bạn thấy những sai lầm tương tự đang lặp lại. Và tôi cảm thấy như chúng ta đang đi giật lùi."
Ca khúc “A Fragile Thing” nói về một mối quan hệ căng thẳng lên đến đỉnh điểm, có một nhịp điệu bass kiểu The Cure kinh điển – sôi động và dầy dặn – do Simon Gallup chơi, người đã là một thành phần của ban nhạc này hầu như suốt thời kỳ hoạt động gần năm thập kỷ của nó. Đội hình trong “Songs of a Lost World” cũng bao gồm hai nhạc công lâu năm, Jason Cooper chơi trống và Roger O’Donnell chơi keyboard, cùng tay guitar Reeves Gabrels, người đã có mối quan hệ lâu dài với David Bowie và đã tham gia The Cure từ năm 2012.
Theo lời Smith, ca từ của album mới này phản ánh những câu chuyện cá nhân về mất mát và cái chết; ca khúc "I Can Never Say Goodbye" nói về cái chết của anh trai Smith là Richard, người đã đưa ông đến với âm nhạc của Jimi Hendrix, thần tượng từ thời thơ ấu của Smith. "Songs of a Lost World" mới chỉ là album thứ hai của The Cure (sau album "The Head on the Door", ra mắt 39 năm trước) mà Smith là người duy nhất sáng tác tất cả các ca khúc cho nó.
Thế nhưng cảm giác về một sự tan vỡ rộng khắp hơn thấp thoáng đằng sau hầu hết mọi ca khúc. Một phiên bản ban đầu của "Warsong", về mối quan hệ xung đột triền miên, đã động chạm trực tiếp hơn đến những chủ đề chiến tranh bất tận của thế giới. Song Smith đã cố gắng giữ cho các ca khúc đó không mang màu sắc chính trị rõ rệt. Một trong những lý do, theo lời ông, ông sẽ là mục tiêu dễ dàng cho những lời phàn nàn.
"Tôi tô son môi, tôi 65 tuổi ," ông nói. "Tôi đâu phải là người đứng lên để nói thế giới này đang gặp vấn đề gì."
NHƯNG SMITH KHÔNG lùi bước trước tranh đấu, như đã thấy rõ từ vụ ông đấu tranh với Ticketmaster năm ngoái.
Đối với chuyến lưu diễn ở Bắc Mỹ đầu tiên của The Cure sau bảy năm, Smith kiên quyết giữ giá vé vừa phải, đảm bảo rằng mỗi địa điểm tổ chức đều có chỗ ngồi với giá vé 20USD hoặc 25USD – mức giá khởi điểm cực kỳ thấp đối với một chương trình biểu diễn tại sân vận động vào thời điểm mà giá phải trả trung bình cho một vé ngồi tại một trong 100 chuyến lưu diễn hàng đầu là 131USD, theo tạp chí thương mại âm nhạc Pollstar.
Một phần, ông nghĩ đến những người hâm mộ trẻ tuổi nhất của mình. Mặc dù ông không có con cái, "Tôi hiện có một gia đình rất lớn, một gia đình rộng mở hơn", ông nói. "Và tôi biết họ phải chật vật đến thế nào để sống được."
Đã có dấu hiệu rắc rối ngay từ đầu. Các đối tác kinh doanh của ban nhạc này khăng khăng một mực rằng giá vé đó không thực tế, rằng kế hoạch của Smith "đi ngược lại mọi thông lệ kinh doanh đã được chứng minh và rằng đó sẽ là một thảm họa hoàn toàn", Smith nói.
Nhưng ông không chấp nhận điều ấy. Những năm sau album "4:13 Dream", The Cure không có thương hiệu hoặc ban quản lý, và Smith bắt đầu nghiên cứu kỹ lưỡng về nguyên lý kinh tế của ngành kinh doanh mà ông tham gia từ thuở thiếu thời. Ông quyết định rằng một chuyến lưu diễn có thể được thực hiện có lãi với ngân sách thấp và giá vé khiêm tốn. Để đảm bảo rằng vé đến tay người hâm mộ chứ không phải bọn đầu cơ vé, ông sử dụng hệ thống đăng ký Người hâm mộ được xác nhận của Ticketmaster và không cho phép chuyển nhượng vé. Ban nhạc cũng không sử dụng cách định giá động, tức là cho phép giá dao động (thường là tăng) theo nhu cầu – một mưu mẹo được các ngôi sao như Bruce Springsteen, Beyoncé và Oasis sử dụng, và Smith cay đắng gọi cách này là "lừa đảo".
Ngay sau khi vé được bán ra, mọi thứ bắt đầu trở nên hỗn loạn. Người hâm mộ phàn nàn về các vấn đề, và những kẻ đầu cơ vé thậm chí còn giao dịch các tài khoản Ticketmaster "quá hạn" để kiếm được vé của The Cure. Rồi sau đó, một ảnh chụp màn hình nảy ra qua mạng xã hội cho thấy phí đã bị cộng thêm 92 USD vào đơn hàng bốn vé 20USD. Ngày 15/3/2023, Smith tuyên bố ông đã yêu cầu Ticketmaster làm rõ các khoản phí đó; ngày hôm sau, ông cho biết công ty này đồng ý trả lại đến 10USD cho mỗi đơn hàng của Người hâm mộ đã được xác nhận. Trong cuộc phỏng vấn podcast hồi năm ngoái, giám đốc điều hành của Live Nation là Michael Rapino cho biết quyết định này khiến công ty mất "khoảng một triệu USD".
Nói đến chuyện này, Smith vẫn giận sôi sùng sục khi nghĩ đến những lần tương tác với những gã khổng lồ trong ngành nhạc sống đó.
“Điều thúc đẩy tôi hành động là vì họ không coi trọng tôi. Chỉ có vậy thôi,” Smith nói. “Một cá nhân nào đó đã nói chuyện với tôi theo một kiểu nào đó. Và có gì đó trong tôi nói: Thế à? Bạn biết đấy, nó như kiểu một khoảnh khắc trong bức biếm họa ‘Run along, Sonny’ (‘Biến đi, Sonny’) vậy.”
“Và nó cứ dần leo thang cho đến khi tôi nghĩ: ‘Không, tôi sẽ không lùi bước. Điều này quyết định cách tôi muốn nó được giải quyết,’” ông nói thêm. “Theo quan điểm không giống ai của tôi về thế giới, tôi cho rằng vì chúng tôi đang thực hiện các chương trình, và chúng tôi là chính chúng tôi, nên chúng tôi ở thế thượng phong.”
Sự kiện này lan truyền một phần vì nó rất hiếm. Trong ngành âm nhạc được hợp nhất rất chặt chẽ ngày nay, hầu như không có nghệ sĩ nào ngang hàng với Smith thực hiện vai trò người tố giác. Và Smith vẫn thất vọng vì sự im lặng công khai mà các nghệ sĩ khác dành cho ông.
"Mọi người rất sợ chọc giận Live Nation và Ticketmaster,” Smith nói. “Trên thực tế, điều đó thật kỳ cục, bởi vì quyền lực của người nghệ sĩ, đó mới là quyền lực tối thượng."
Sự kiện này cũng trở thành điểm nóng trong các khiếu nại từ lâu đã chồng chất về quyền lực rộng khắp của Live Nation trong ngành kinh doanh hòa nhạc, hiện là tâm điểm của vụ kiện chống độc quyền do Bộ Tư pháp đệ đơn. Bộ này cáo buộc Live Nation là công ty độc quyền bất hợp pháp mà hoạt động kinh doanh của nó kìm hãm cạnh tranh và đẩy giá lên cao đối với người tiêu dùng.
Trong một tuyên bố, Ticketmaster cho biết: “The Cure thật đáng khen ngợi, giá vé của họ thấp hơn nhiều so với mức thông thường đến độ ngay cả mức phí thấp nhất do các địa điểm biểu diễn đặt ra cũng không hợp lý. Chúng tôi đã vào cuộc để giúp người hâm mộ bằng cách hoàn lại phí. Và kể từ đó, chúng tôi đã tích cực giám sát phí đối với những vé có giá thấp hơn. Khi các show diễn chính thức bắt đầu, một số địa điểm giảm phí, một số giữ nguyên và trong một số trường hợp, Ticketmaster đã vào cuộc để bù đắp một phần phí.”
Công ty này cũng lưu ý rằng hầu hết các khoản phí dịch vụ của họ được chi trả cho các địa điểm biểu diễn. Trong chuyến lưu diễn của The Cure, nhiều địa điểm trong số đó thuộc sở hữu hoặc được quản lý bởi Live Nation.
Rốt cuộc chuyến lưu diễn đó đã trở thành chuyến lưu diễn thành công nhất từ trước đến nay của The Cure, bán ra được khoảng 37,5 triệu USD tiền vé ở Bắc Mỹ (bao gồm cả các chặng ở châu Âu và Nam Mỹ). Smith cũng tự hào về doanh số bán hàng hóa; bằng cách chào bán áo phông với giá 25USD thay vì 50USD, ông cho biết, The Cure đã bán được gấp đôi số lượng.
“Nếu tôi quay lại thời trẻ tuổi, dự định của tôi là cứ tiếp tục làm việc này cho đến khi tôi ngã xuống,” Smith nói. “Ý niệm của tôi về thời điểm ngã xuống tôi đâu có già đến thế này.”
Tuy thế, ông chế giễu một ý kiến cho rằng chiến dịch của ông là một thắng lợi. Ông gọi sự kiện đó chỉ là một "cuộc giao tranh", và nói rằng khoản hoàn tiền của Ticketmaster về cơ bản không thay đổi bất kỳ điều gì trong một hệ thống được thúc đẩy để tối đa hóa lợi nhuận bằng phí tổn mà người hâm mộ phải gánh.
“Live Nation được coi là đã nhượng bộ,” ông nói. “Nhưng quyết định của họ được đưa ra vì trông nó có vẻ tốt đẹp. Đó chỉ là cách công chúng nhìn nhận.” Ông nói thêm, với vẻ tức giận: “Trong bức tranh toàn cảnh, nó giống như khoản tiền thối lại vặt vãnh.”
Tuy nhiên, theo lời Kevin Erickson, giám đốc điều hành của nhóm vận động Future of Music Coalition, bằng cách thách thức hệ thống đó, Smith đã truyền cảm hứng cho nhiều nghệ sĩ cân nhắc thay đổi cách lưu diễn của họ.
“Ở điểm này Robert đã làm một việc đáng kinh ngạc,” Erickson nói. “Việc ấy đã khích lệ rất nhiều nghệ sĩ mà ông có ảnh hưởng tới họ, và họ đang bàn tán nhiều hơn về những điều này, dù rằng đây không phải là những cuộc trò chuyện đã đạt đến mức độ để phương tiện truyền thông đưa tin.”
Smith nói rõ rằng ông không hối tiếc.
“Ở mức độ khiêm tốn thôi, do thấu hiểu chúng ta làm thế nào và chúng ta làm cái gì,” Smith nói, “khi chúng tôi thực sự bước ra sân khấu và tôi trở thành người đứng hát kia, tôi cảm thấy rất vui với cách thức mà chúng tôi đã đạt được thành công.”
Ben Sisario, a reporter covering music and the music industry, has been writing for The Times for more than 20 years.
How Robert Smith of the Cure Became Rock’s Most Dogged Activist
https://www.nytimes.com/2024/11/01/arts/music/robert-smith-cure-songs-of-a-lost-world-ticketmaster.html
