Hồi ký mới của vị tỷ phú công nghệ thuật lại thời niên thiếu đắm chìm trong những thú vui cổ điển, mang đậm chất analog, cũng như những thành tích lập trình sớm đáng kinh ngạc.
 |
| Bill Gates tại trường trung học Seattle năm 1973. Ảnh: Trường Lakeside |
Khi lần đầu nghe tin Bill Gates đang viết hồi ký, tôi không khỏi tò mò.
Nhà tỷ phú công nghệ và nhà từ thiện này luôn là một nhân vật đặc biệt, không chỉ vì vai trò tiên phong trong cuộc cách mạng phần mềm với tư cách đồng sáng lập Microsoft hay vì hàng tỷ đô la ông quyên góp cho y tế toàn cầu thông qua quỹ từ thiện. Năm 2021, cuộc hôn nhân kéo dài 27 năm của ông với Melinda French Gates kết thúc khi bà đệ đơn ly hôn. Những báo cáo sau đó hé lộ việc Gates từng có những động thái tiếp cận nữ nhân viên và vướng vào các mối quan hệ ngoài luồng. Từ năm 2011, ông có một số cuộc gặp với Jeffrey Epstein, kẻ phạm tội ấu dâm, khi Epstein đã nhận tội mua dâm trẻ vị thành niên. Gates sau đó giải thích ông chỉ gặp Epstein để thảo luận về hoạt động từ thiện và bày tỏ sự hối tiếc về quyết định đó.
Không giống thế hệ tỷ phú công nghệ mới, Gates không theo phong trào MAGA (Make America Great Again – Đưa nước Mỹ vĩ đại trở lại) – dù ông đã có bữa tối kéo dài ba giờ với Donald Trump sau cuộc bầu cử năm 2024 và rời đi với ấn tượng rằng Trump khá "ấn tượng".
Gates, người sẽ bước sang tuổi 70 vào tháng 10 này, từng xuất bản nhiều cuốn sách, nhưng chủ yếu là các tài liệu nghiêm túc về công nghệ, đại dịch và biến đổi khí hậu. Một cuốn hồi ký có thể là cơ hội để ông nhìn lại và mở rộng suy ngẫm về cuộc đời đầy sự kiện của mình. Liệu ông có điều gì muốn chia sẻ không?
Thực tế thì không nhiều — ít nhất là chưa. Source Code (Mã nguồn), tập đầu tiên trong ba tập hồi ký dự kiến, bắt đầu từ lúc ông sinh ra tại Seattle năm 1955 và kết thúc trước năm 1980, khi Microsoft còn non trẻ bắt đầu hành trình thống lĩnh ngành máy tính cá nhân với hệ điều hành MS-DOS. Khung thời gian giới hạn này cho phép Gates tự do hồi tưởng về tuổi thơ mà không bị vướng vào những rắc rối của cuộc đời sau này.
Giọng văn trong cuốn sách đầy lạc quan, đôi khi có chút tự trào và luôn giữ vẻ thân thiện. (Trong phần cảm ơn, Gates dành lời tri ân Rob Guth vì đã "khai thác, định hướng và định hình lại ký ức của tôi.") Những năm tháng đầu đời của ông hiện lên với những hình ảnh trong trẻo như trò ghép hình hay các cuộc thi chạy trong bao tải. Gates dành nhiều thời gian bên Gami, cụ ngoại của ông, người đã cho ông ăn bánh quy Ritz với bơ đậu phộng và dạy ông cách giỏi trò chơi bài. Ông nhớ lại những dấu hiệu đầu tiên của tính cách cạnh tranh không khoan nhượng – thứ sau này giúp ông trở nên giàu có (và có lẽ cũng khiến Microsoft gặp rắc rối về chống độc quyền). Năm 8 tuổi, ông gây quỹ cho đội Hướng đạo bằng cách bán được hơn 80kg hạt khô.
 |
| Bill Gates, 70 tuổi, và bản tiếng Anh "Source Code: My Beginnings". Ảnh: Gatesnote |
Gates hiểu rằng ông lớn lên trong điều kiện thuận lợi và cố gắng nhấn mạnh điều này trong cuốn sách. Ông thừa nhận mình hưởng "đặc quyền không phải do bản thân tạo ra" khi "được sinh ra là nam giới và da trắng" ở thời điểm Seattle vẫn bị phân biệt chủng tộc sâu sắc. Mẹ ông xuất thân từ một gia đình giàu có, còn cha ông – từng trải qua tuổi thơ không mấy dư dả – đã trở thành đối tác trong một hãng luật.
Mẹ Gates sau này tham gia hội đồng quản trị của các công ty đại chúng, nhưng trước đó, bà dồn hết tham vọng và tài năng vào việc quản lý gia đình, nuôi dạy con cái và dạy chúng cách trở thành công dân tốt. Trong chuyến đi của gia đình tới Disneyland, bà dùng chiếc máy đánh chữ IBM Selectric tối tân tạo ra nhật ký hành trình cho Gates 7 tuổi và chị gái ông điền vào, với các mục như "địa hình" và "phân bố dân cư".
Mã nguồn chứa đầy những chi tiết thú vị, nhưng trong khoảng 50 trang đầu, không có nhiều cao trào. "Nếu bố mẹ tôi nghe có vẻ hơi mẫu mực, quá kiên định với chuyện tình nguyện, đóng góp cho cộng đồng và đại loại thế, thì tôi cũng chẳng biết làm sao được," Gates thừa nhận. Vì vậy, khi ông nổi loạn, người đọc cảm thấy như được giải tỏa.
Gates kể lại năng khiếu toán học sớm khiến ông tin rằng "thế giới là nơi vận hành theo lý trí" với "các câu trả lời có thể tìm ra nếu vận dụng trí não". Ông bắt đầu đặt câu hỏi với người lớn xung quanh, trở thành "đứa nhóc lắm điều", thường xuyên cãi lại. "Tôi bỗng trưởng thành chỉ sau một đêm — trở thành một người lớn hay tranh luận, sắc sảo về trí tuệ và đôi khi không mấy dễ chịu," ông viết. "Khi đó tôi mới 9 tuổi."
Mãi đến 11 năm sau, Gates – khi đó là sinh viên Harvard – mới sáng lập Microsoft vào năm 1975 cùng người bạn Paul Allen. Phần còn lại của cuốn sách kể về những cuộc chiến với cha mẹ vì điểm số kém, những buổi trị liệu tâm lý giúp ông kiểm soát sự kiêu ngạo và tức giận, và cơ hội quý giá khi được tiếp cận một chiếc máy tính hiếm hoi tại trường trung học tư thục. Cùng một số bạn học, Gates bắt đầu làm việc với máy tính, vừa để giải trí vừa kiếm tiền.
Khi còn là thiếu niên, Gates thường lẻn ra khỏi phòng ngủ vào ban đêm để lập trình suốt đêm tại phòng thí nghiệm máy tính. Khi vào Harvard, cố gắng cân bằng giữa học hành và lập trình, ông có thể thức suốt 36 giờ liên tục. Ông thừa nhận lịch trình này "có vẻ quá sức với bạn bè", nhưng giống nhiều doanh nhân công nghệ khác, ông cũng tỏ ra tự hào về điều đó. Chính tinh thần làm việc cật lực này khiến ông nhất quyết chia cổ phần Microsoft với Allen theo tỷ lệ 64-36 – thay vì 60-40 như Allen đã đồng ý trước đó. Giờ đây, Gates nói rằng ông cảm thấy "có lỗi" về điều đó, nhưng vẫn tin rằng mình đã làm đúng.
Hồi nhỏ, Gates từng tin rằng "nếu bạn thực sự thông minh, bạn sẽ đạt điểm A với ít nỗ lực nhất có thể". Muốn tỏ ra "ngầu", ông giấu nỗ lực học hành, thậm chí còn mua hai bộ sách giáo khoa để có thể bỏ lại một bộ ở trường, khiến mọi người tưởng rằng ông không cần học mà vẫn giỏi. "Đọc nhiều, thông minh, quan tâm đến lời giáo viên nói – những điều đó bị xem là chỉ dành cho con gái."
Xuyên suốt Mã nguồn, Gates nhắc đến thói quen đung đưa người mỗi khi suy nghĩ căng thẳng. Trong phần kết, ông suy đoán nếu lớn lên vào thời nay, có lẽ ông sẽ được chẩn đoán là người thuộc phổ tự kỷ.
"Suốt cuộc đời, tôi luôn hướng về phía trước," Gates viết trong đoạn cuối. "Nhưng khi già đi, tôi lại ngày càng nhìn về quá khứ nhiều hơn." Một kết thúc đầy suy tư và hoàn toàn bình dị. Cuốn hồi ký kết thúc ở thời điểm cách đây 45 năm, để lại cho người đọc câu hỏi: Bao giờ mới đến lúc Bill Gates thực sự nhìn lại và hiểu hết tất cả?
SOURCE CODE: My Beginnings | By Bill Gates | Knopf | 318 pp. | $30
Jennifer Szalai is the nonfiction book critic for The Times
As a Kid, Bill Gates Sneaked Out His Window at Night — to Write Code
https://www.nytimes.com/2025/01/30/books/review/source-code-bill-gates.html
shared via nytimes,
No comments:
Post a Comment