Miền Tây hoang dã trở thành chất liệu cho một câu chuyện hư cấu chân chất một cách kỳ lạ

nguồn: New York Times,

biên dịch: Takya Đỗ,

Một bức ảnh âm bản trên kim loại năm 1892 cho thấy năm thành viên của băng cướp được gọi là Wild Bunch, năm tên tội phạm khét tiếng phiêu bạt giữa những sào huyệt ngoài vòng pháp luật ở Miền Tây.

Cuốn "Bandit Heaven" (“Thiên đường của kẻ cướp”) của Tom Clavin đưa chúng ta về với bộ phim "Outlaw Trail" (“Đường mòn của những kẻ ngoài vòng pháp luật”) với Butch Cassidy và Sundance Kid.

Khoảng 2 giờ sáng ngày 2/6/1899, người lái tàu trên một chuyến tàu đang chạy về hướng đông bên ngoài thị trấn Wilcox, bang Wyoming, nhìn thấy một người đang vẫy một chiếc đèn lồng đỏ. Khi anh ta phanh lại, một người đàn ông đeo mặt nạ mang súng từ phía sau bò vào buồng lái và bảo: "Này, đồ khốn, hãy làm theo những gì tao nói, nếu không tao sẽ cho mày sáng mắt ra!"

Gã chặn tàu để cướp đó là Butch Cassidy. Kẻ đồng phạm vẫy đèn lồng của y là Harry Longabaugh, thường được gọi là Sundance Kid. Sau khi dùng thuốc nổ để phá cửa hai chiếc két sắt, hai tên cướp và bốn thành viên khác của Băng Wild Bunch biến mất vào màn đêm cùng với 50.000 USD tiền mặt và đồ trang sức.

Đây là vụ cướp thứ ba và có thể là vụ béo bở nhất trong năm vụ cướp được quy cho băng cướp của Cassidy giữa những năm 1896 và 1901. Nó cũng là căn nguyên sự cáo chung của băng này. Một viên cảnh sát trưởng của bang Wyoming đã bị giết trong cuộc đấu súng sau vụ cướp đó, khiến Cassidy (tên khai sinh là Robert LeRoy Parker) trở thành tên tội phạm bị truy nã gắt gao nhất nước Mỹ. Ông chủ của công ty đường sắt Union Pacific là E.H. Harriman nổi giận cử các thám tử của hãng điều tra và an ninh tư nhân Pinkerton và thợ săn tiền thưởng đi lùng sục khắp Miền Tây bằng ngựa và tàu hỏa.

Bộ phim “Butch Cassidy and the Sundance Kid” ra mắt năm 1969 miêu tả lực lượng thực thi thượng thặng của Harriman là những người trong tương lai sẽ thực thi một mệnh lệnh mà vì nó những kẻ ngoài vòng pháp luật chạy đâu cho thoát. Đến cuối thế kỷ 20, nền viễn thông và công cuộc thực thi pháp luật giữa các bang được cải thiện một cách ấn tượng, và đối với những kẻ ngoài vòng pháp luật có mặt trong cuốn “Bandit Heaven” cực kỳ dàn trải của Tom Clavin, điều này có nghĩa là bữa tiệc đã tàn.

Nghề cướp bóc, như Clavin viết, đi “từ chỗ lãng mạn đến chỗ mạo hiểm”. Đây là nói về nó một cách hời hợt, mà thật ra là cánh tay luật pháp ở thế kỷ 19 ngắn hơn, khi Đường mòn của những kẻ ngoài vòng pháp luật chạy dài từ Montana đến Mexico, rải rác những sào huyệt có tên như Hole-in-the-Wall (Hang ổ) và Robbers Roost (Sào huyệt của kẻ cướp). Trong số những thành trì được bao bọc tự nhiên này, nơi giống thiên đường nhất là Brown’s Park, một thung lũng sông diện tích 13.000 mẫu Anh ở phía tây bắc Colorado, hiện là nơi nương náu cho động vật hoang dã của liên bang.

Những kẻ cư trú toàn thời gian ở Brown’s Hole – tên thường được gọi của Brown’s Park – có lẽ thú vị hơn những kẻ phạm tội đi ngang qua. Một gã là Isom Dart, người đàn ông từng là nô lệ, từng là kẻ sống ngoài vòng pháp luật, là người chăn gia súc và là một chú hề tại các cuộc thi cưỡi bò trước khi an cư lạc nghiệp làm một người thợ được kính trọng. Một người khác là Elizabeth Bassett, bà trùm của một gia đình chăn nuôi địa phương, người vui lòng cho những người đàn ông bị truy nã làm nghề chăn bò. Hai cô con gái của bà ta, Josie và “Nữ hoàng” Ann, sống vào thời Eisenhower và sau này đã ghi chép lại những hồi ức của họ về Butch và Sundance trẻ tuổi trong thời kỳ huy hoàng mê hoặc nhất của hai gã.

Đó là một số trong hàng chục nhân vật thơ thẩn ra vào trong câu chuyện thong dong của Clavin, câu chuyện mà khi đọc thường giống như một chuyên mục chuyện phiếm không chính thức về Miền Tây Cũ hơn là một câu chuyện hư cấu có tiết tấu nhanh. Nhiều đoạn văn bắt đầu theo cách trò chuyện thông thường: "Hãy quay lại với Annie Rogers" hoặc "Vì chúng ta có thể không gặp lại anh ta nữa, nên lúc này đây chúng ta không thể bỏ Gunplay Maxwell lại". Chẳng lẽ tác giả không biết rằng chúng ta có sẽ gặp lại nhân vật ngoài lề này hay không? (Thực tế là chúng ta sẽ không gặp lại.)

Có vẻ như mọi tên vô lại có biệt danh ở miền tây Chicago đều có một khoảnh khắc trở thành tâm điểm chú ý trong cuốn sách này. Chính thành phố Chicago cũng vậy, trong một câu chuyện dài về sự nghiệp đầu đời của Charlie Siringo, một "thám tử cao bồi" khét tiếng đã bí mật truy đuổi Cassidy và những kẻ khác.

Một khó khăn đối với bất kỳ nhà biên niên sử nào về Wild Bunch là trong khi Siringo đã viết ba cuốn hồi ký, nhưng trong số đó chỉ có ba lá thư của Cassidy từ trước năm 1901 là còn tồn tại, đó là năm gã và Sundance chạy trốn đến Nam Mỹ cùng Etta Place, một người phụ nữ mà người ta biết rất ít đến nỗi một số nhà sử học khẳng định rằng cô này với Ann Bassett chỉ là một.

Những người hoài cổ và những kẻ bịp bợm đã từ lâu bẻ cong câu chuyện về Wild Bunch theo mục đích của họ, nhưng gần đây đã có nhiều công trình phân biệt sự thật với sự tưởng tượng. Clavin trích dẫn rất nhiều từ hai cuốn tiểu sử tuyệt vời về Cassidy – một của Thom Hatch, một của Charles Leerhsen – và các nguồn thứ cấp khác, việc này không may lại dẫn đến kết quả là làm nổi bật những thiếu khuyết trong cuốn sách của chính ông.

Thậm chí những cảnh hành động cũng thường gây thất vọng, chẳng hạn như một đội báo thù "dừng lại để nổ súng, bóp cò liên hồi kỳ trận". Đây đâu phải là câu chuyện về anh hùng đấu với kẻ ác; lịch sử hiếm khi như vậy. Nhưng thay vì đưa ra những tình huống đen trắng mập mờ, Clavin – tác giả có sách bán chạy về lịch sử Thế chiến II và Miền Tây hoang dã – đã thể hiện cái thiện, cái ác và cái xấu xí bằng cùng một tông đơn điệu. Theo cách đó, khi kẻ xấu xa nhất trong băng Wild Bunch là Harvey Logan rốt cuộc bị bắt sau khi sát hại hai cảnh sát, rồi trốn thoát khỏi nhà tù, chỉ để tự bắn vỡ sọ mình vào lần tiếp theo luật pháp tóm được hắn, đó là vì hắn "thực hiện thêm một cú liều mình".

Lúc bấy giờ Butch và Sundance đã rút về ẩn náu ở Nam Mỹ. Hai gã đã cố gắng và thất bại trong việc hoàn lương – một thất bại tất yếu, một phần do sự cô đơn của Cassidy và thói nghiện rượu của Sundance.

Hai gã này đã chết năm 1908 trong một cuộc đấu súng với binh lính và cảnh sát Bolivia. Một số người mơ tưởng khẳng định bọn họ sống sót – hoặc chí ít cũng chết trong cơn mưa đạn như trên phim ảnh. Sự thực là Cassidy đã giết gã đồng bọn bị thương của mình, rồi tự sát. Thiên đường của kẻ cướp, quả thực là thế.

BANDIT HEAVEN: The Hole-in-the-Wall Gangs and the Final Chapter of the Wild West | By Tom Clavin | St. Martin’s | 294 pp. | $30

Darrell Hartman is the author of “Battle of Ink and Ice: A Sensational Story of News Barons, North Pole Explorers, and the Making of Modern Media.”

The Wild, Wild West Makes for an Oddly Tame Yarn

https://www.nytimes.com/2024/10/30/books/review/bandit-heaven-tom-clavin.html