nguồn: nytimes
biên dịch: nguyễn quỳnh anh
Năm 2004, phóng viên mảng giải trí Setoodeh khi đó 22 tuổi, được giao nhiệm vụ theo dõi chương trình "The Apprentice" (Người học việc). Cách kết hợp độc đáo giữa quảng cáo sản phẩm và những màn cảm xúc mãnh liệt của chương trình nhanh chóng thu hút sự chú ý của công chúng. Nhiều năm sau, Setoodeh trở thành tổng biên tập tạp chí Variety, còn Donald Trump dĩ nhiên trở thành tổng thống Mỹ — thành công này có thể nói phần lớn nhờ vào hình ảnh doanh nhân thành đạt, cứng rắn trong lòng công chúng được ông Trump xây dựng trên truyền hình.
Vậy nên cũng không có gì ngạc nhiên khi Setoodeh, giống như nhiều người khác từng làm việc liên quan đến Trump, lại viết thêm một đầu sách cho kho tàng sách không ngừng mở rộng về Trump. Tác giả Setoodeh thừa nhận chương trình "The Apprentice" được "phân tích, tranh luận, tham khảo và công nhận là yếu tố chính" trong chiến thắng năm 2016 của Trump. Tác giả hứa hẹn cuốn "Apprentice in Wonderland" (Người học việc ở xứ sở diệu kỳ) sẽ mang đến góc nhìn mới: "những điều còn thiếu khi người ta nói về chương trình — không chỉ là biểu tượng, mà còn là dấu mốc quan trọng trong lịch sử văn hóa đại chúng."
Lời nói này của tác giả cũng giống như bao lời 'cuốn sách của tôi đặc biệt' thường thấy, nghe có vẻ chủ quan bình thường, thế nhưng hóa ra thật sự cũng không có gì khác biệt. Chương trình "The Apprentice" được coi là "dấu mốc quan trọng trong lịch sử văn hóa đại chúng" hoàn toàn nhờ ngôi sao của chương trình trở thành tổng thống. Bản thân "chương trình" này, theo chính lời kể của tác giả Setoodeh, chỉ là một sản phẩm truyền hình thực tế như bao chương trình khác: cực kỳ cuốn hút, được dàn dựng công nghiệp có thể sản xuất hàng loạt với chi phí thấp. Quãng thời gian tham gia chương trình truyền hình thực tế của Trump đã được khai thác quá nhiều, khó mà tìm thêm được ý nghĩa gì từ đây. Cuốn sách này có thể tiết lộ điều gì chúng ta chưa biết?
Tác giả Setoodeh rất nỗ lực thu thập thông tin. Setoodeh phỏng vấn Trump sáu lần từ tháng 05.2021 đến tháng 11.2023, đồng thời trò chuyện với nhiều người từng làm việc hoặc tham gia chương trình. Nói cách khác, tác giả có thể tiếp cận người trong cuộc. Tuy nhiên, các mối quan hệ tiếp cận được — nhất là về chương trình truyền hình thực tế từ 20 năm trước, với nội dung xoay quanh những con người hay chuyện thèm khát được chú ý — cũng chỉ mang đến chừng ấy nội dung.
Phần lớn nguồn tin tác giả Setoodeh có được là biến thể của những câu chuyện về chương trình "The Apprentice" trong suốt những năm qua. Chúng ta nghe đi nghe lại Trump là người thiếu quyết đoán đồng thời diễn đạt kém lưu loát thuyết phục chứ không như trên chương trình biên tập, và ông ta có nhiều bình luận khiếm nhã đối với phụ nữ. (Chưa kể gần đây Trump bị một bồi thẩm đoàn buộc tội tấn công tình dục và phỉ báng, phải bồi thường cho người cáo buộc ông, nhà báo E. Jean Carroll, khoản tiền 83,3 triệu đô la) Một người tham gia chương trình, Jennifer Murphy, kể lại ông Trump từng hôn cô, nhưng cô không cảm thấy bị xúc phạm. "Tôi thấy ông Trump nhìn tôi giống như nhìn con gái ông ấy," cô kể cho tác giả Setoodeh. "Nhưng tôi cũng nghĩ ông ấy có chút thích tôi."
Đó là dạng lời kể — vô tình vừa hài hước vừa phản cảm — có thể đi theo hướng khai thác lý thú trong tay tác giả khác, nhưng Setoodeh lại bỏ qua và viết tiếp chuyện khác. Tác giả có thiên hướng trích dẫn nhiều hơn mức cần thiết, khiến câu văn bị nhấn chìm trong những lời tẻ nhạt. Cuốn sách nhàm chán nhất ở những phần phỏng vấn với Trump. Ông ta thao thao bất tuyệt lan man kể lại những ký ức trên trường quay cách đây hơn một thập kỷ, xen lẫn những lời nói dối trắng trợn về chiến thắng năm 2020. Phương pháp phỏng vấn của Setoodeh là cho Trump xem lại các cảnh quay trích từ chương trình "The Apprentice" để khuyến khích Trump nhớ lại quá khứ.
Ông Trump dường như rất thích hồi tưởng lại quãng thời gian tham gia chương trình. "Có vẻ nói về 'The Apprentice' khiến ông ấy thoải mái, giống như bôi dầu làm dịu cho bệnh nhân viêm phổi," Setoodeh viết. Và rồi so sánh hoài niệm vui vẻ của Trump với những cơn giận dữ bùng nổ mỗi khi ông nhớ lại năm tháng ở Nhà Trắng. Văn phòng của Trump được mô tả giống như chiếc hộp thời gian, trên tường treo những bài báo được đóng khung từ thời kỳ hoàng kim của ngành báo in. Tác giả Setoodeh so sánh Trump với bà Havisham mặc bộ váy cưới mục nát trong tác phẩm văn học "Những kỳ vọng lớn lao," và văn phòng của Trump giống như "Grey Gardens nhưng không có mèo" và cũng giống "một cửa hàng bách hóa lỗi thời." Cảnh tượng ấy trông thật thảm hại và buồn bã. Nhưng rồi Trump bất ngờ phá vỡ bầu không khí đó, bắt đầu tràng giang đại hải ca thán về Hunter Biden.
Nói cách khác, Trump luôn nhắc chúng ta nhớ ông ấy là người thế nào — cũng là vấn đề tác giả Setoodeh gặp khó khăn, ngay cả khi tác giả không thực sự biết cách khai thác hết nguồn thông tin có được. Tác giả trích dẫn nhiều câu nói sai lệch hoặc chỉ đúng một nửa của Trump, dẫn đến phải liên tục đính chính thông tin không chính xác. "Không thể thực sự phỏng vấn Trump với tư cách chính trị gia," tác giả Setoodeh viết. "Ông ấy không phải là chính trị gia. Không có cách nào hỏi ông ấy về điều hành đất nước. Ông ấy không thể điều hành được."
Setoodeh cố gắng tập trung vào chi tiết chương trình "The Apprentice", còn Trump liên tục đi chệch hướng. Mặc dù tác giả Setoodeh không coi Trump là "chính trị gia", nhưng ông vẫn là tổng thống Mỹ. Bốn năm cầm quyền của Trump có hậu quả thực sự đối với nước Mỹ. Những câu chuyện thị phi hậu trường của "The Apprentice" trở nên thật nhỏ bé khi mang ra so sánh.
Những chi tiết kỳ lạ nhất trong cuốn sách không hợp thành điều gì thú vị hơn ngoài những chuyện điên rồ theo phong cách "Alice ở xứ sở diệu kỳ" như tựa đề sách ám chỉ. Lần đầu tiên Setoodeh gặp Mark Burnett, nhà sản xuất chịu trách nhiệm chương trình "The Apprentice," Burnett "đưa tay phải ra để bắt tay tôi trong khi tay trái ông ấy bất ngờ véo mạnh vào núm vú tôi." Một người tham gia chương trình nhớ lại kỳ khám sức khỏe bắt buộc cho "The Apprentice" có tình huống "một cái ống" được "đưa vào dương vật của bạn rồi người ta xoay, cạo cạo và rút ra." Một cú nhéo núm vú của Burnett? Một cái ống trong dương vật? Nghe khá kỳ quặc! Nhưng nếu thiếu đi tầm nhìn rõ ràng về mục tiêu cuốn sách, những chi tiết ấy chỉ lơ lửng ở đó, mông lung trong gió.
"Văn hóa người nổi tiếng lấy đi rất nhiều thứ của đất nước này và thế giới, nhưng mặt tích cực — ít nhất trên lý thuyết — là nó cho phép người ta có mơ ước lớn." Tác giả Setoodeh tự nhủ điều này khi ngồi trong "biệt thự Goop" hai phòng ngủ tại một khách sạn boutique ở Florida, cơ sở thuộc thương hiệu mở rộng của Gwyneth Paltrow, trên chiếc ghế sofa đắt đỏ đến mức khiến tác giả "nghĩ về giấc mơ Mỹ." Đó là lúc tác giả đi gần nhất đến một ý tưởng độc đáo, bao quát về những gì muốn truyền tải cho độc giả. Nhưng rồi tác giả lại thu hẹp, quay về những ý tứ mông lung ám chỉ việc bán cho đại chúng một lối sống mơ ước cũng không tệ, "trừ khi thương hiệu đó nuốt chửng cả thế giới."
Tuy nhiên, Trump lại thường thể hiện khả năng nắm bắt nhạy bén hơn, so với các nhà quan sát truyền thông, về những mặt tối trong chính trị và xã hội. Ông phủ nhận ảo tưởng cho rằng văn hóa người nổi tiếng thực sự thúc đẩy bất kỳ điều gì có ý nghĩa hoặc tốt đẹp. "Tất cả chỉ xoay quanh một thứ: tỷ suất người xem," Trump nói với Setoodeh, khi nhớ lại những lần đàm phán với đài NBC. "Nếu có tỷ suất người xem, anh có thể là người tồi tệ nhất, độc ác nhất trên đời."
APPRENTICE IN WONDERLAND: How Donald Trump and Mark Burnett Took America Through the Looking Glass | By Ramin Setoodeh | Harper | 255 pp. | $32
Jennifer Szalai is the nonfiction book critic for The Times. More about Jennifer Szalai
_____
From The New York Times:
Millions of Americans Watched 'The Apprentice.' Now We Are Living It.
As a new book by Ramin Setoodeh shows, Donald Trump brought the vulgar theatrics he honed on TV to his life in politics.
https://www.nytimes.com/2024/06/14/books/review/apprentice-in-wonderland-ramin-setoodeh.html
No comments:
Post a Comment