nguồn: New York Times,
biên dịch: Takya Đỗ,
Yaroslav Trofimov sinh trưởng ở Kyiv. Cuốn “Our Enemies Will Vanish” ( “Sẽ tan bóng giặc”) ghi lại trải nghiệm của ông với vai trò là nhà báo của tờ The Wall Street Journal được chỉ định đưa tin về cuộc chiến này.
“Kyiv vẫn đang là một thành phố yên bình,” Yaroslav Trofimov viết về buổi chiều ngày 23.2.2022, một ngày trước khi quân Nga xâm chiếm Ukraine. Mặt trời đang tỏa nắng, các quán bar đầy khách; ông không thấy cảnh tượng mua bán hoảng loạn ở các cửa hàng hay xếp hàng vòng trong vòng ngoài ở các máy ATM.
Song cũng giống như nhan đề cuốn sách mới của ông, “Our Enemies Will Vanish,” đoạn miêu tả của Trofimov về một Kyiv yên ả chỉ làm nổi bật hơn những thực tại tàn khốc của cuộc chiến xảy ra ngay sau đó. Trofimov là người đứng đầu bộ phận tin nước ngoài của tờ The Wall Street Journal và là tác giả của hai cuốn sách trước cuốn này: “Faith at War” (“Đức tin trong chiến tranh”, xuất bản năm 2005) và “The Siege of Mecca” (“Cuộc phong tỏa Mecca”, xuất bản năm 2007). Lần này, vì là người gốc Kyiv, ông có mối liên quan cá nhân sâu sắc với chủ đề của mình.
Trofimov viết: “Có cảm giác sai sai khi đi trên đường phố quê hương mà lại phải mang áo chống đạn và chiếc mũ sắt mà tôi đã mang hàng trăm lần ở Iraq, Afghanistan và các vùng chiến sự khác”, khi ông lái xe đi qua những nơi thân quen hồi niên thiếu từ thời Liên Xô cũ, gồm cả rạp chiếu phim nơi ông xem những bộ phim của đạo diễn Fellini và vườn bách thảo nơi ông đã hôn nụ hôn đầu tiên.
Trước cuộc xâm lược khá lâu, Vladimir Putin đã gọi Ukraine là một quốc gia “giả tạo” mà căn bản thuộc về Nga. Ông ta càng thêm nung nấu những tham vọng về lãnh thổ trong thời kỳ đại dịch, khi dùng nhiều tháng trời tự cách ly để “đọc những cuốn sách lịch sử không đúng sự thực”, như Trofimov cáo buộc một cách gay gắt. (Trofimov còn có mối liên quan cá nhân khác với cuộc chiến của Putin: phóng viên Evan Gershkovich đồng nghiệp của ông bị Nga giam giữ gần 300 ngày, đang chờ phiên tòa xét xử về những cáo buộc làm gián điệp mà tờ Wall Street Journal và chính phủ Mỹ kiên quyết bác bỏ.) Trofimov thẳng thắn bày tỏ cảm giác phẫn nộ của mình đối với quân đội Nga: “Tôi nghĩ, sao họ dám thế.”
“Our Enemies Will Vanish” hiển nhiên chẳng phải là câu chuyện của người ngoài cuộc, dù là một phóng viên đầy kinh nghiệm, Trofimov hầu như luôn tránh được hai sự cám dỗ song song là cá nhân hóa và khoa trương, thay vào đó ông bám chặt vào những gì quan sát thấy. Ông cũng đưa ra một số bối cảnh lịch sử cần thiết. Ngày cuộc chiến này thực sự nổ ra, theo lời ông, là từ hồi năm 2014, tám năm trước cuộc xâm lược năm 2022, khi Putin tuyên bố rằng miền đông và miền nam Ukraine phải được gọi là Novorossiya, hay “Nước Nga Mới” và chiếm quyền kiểm soát Crimea và Donbas.
Putin đã rút ra bài học sai lầm từ những chiến thắng ban đầu đó. Hồi năm 2022, Moscow cho rằng sẽ hoàn thành thắng lợi toàn bộ chiến dịch đó trong 10 ngày – điều rất có thể đã xảy ra nếu Putin hài lòng với việc giới hạn những chiến thắng của Nga ở miền đông Ukraine, thay vì dòm dỏ toàn bộ đất nước này.
Một cuộc chiến tranh có giới hạn “có khả năng chỉ gây ra phản ứng hạn chế của phương Tây”, Trofimov viết. “Nó cũng có thể chiến thắng tương đối nhanh chóng, gây ra một cuộc khủng hoảng chính trị ở Kyiv và có thể dẫn đến sự sụp đổ” của chính quyền Ukraine do Volodymyr Zelensky lãnh đạo. Quân lực của Ukraine đã kinh qua tám năm trời kể từ năm 2014 để được huấn luyện tốt hơn và nâng cao kỷ luật; họ cũng thành lập Lực lượng Bảo vệ Lãnh thổ, gồm quân tình nguyện đã thề bảo vệ cộng đồng địa phương của họ.
Trái lại, sự ngạo mạn của Nga có nghĩa là “thậm chí những trở ngại tương đối nhỏ cũng buộc họ phải tạm ngừng”, Trofimov viết. Moscow đã cho rằng việc chiếm được thành phố Kharkiv ở phía đông bắc sẽ dễ dàng đến mức nhiều binh sĩ Nga đã mang theo quân phục dành cho cuộc duyệt binh. Thay vì được chào đón như những người giải phóng, họ bị kháng cự như những kẻ xâm lược, và vì vậy quân đội Nga đã điên cuồng tấn công. Hồi tháng 3.2022, Trofimov đến đó để thấy thành phố đã “bị hủy hoại”.
Phần lớn cuốn sách này ghi lại những chuyến đi xuyên Ukraine của tác giả trong năm đầu tiên của cuộc chiến, đặc biệt là về tình trạng hỗn loạn trong những tuần đầu khi chiến tranh vừa nổ ra. Ông phải chứng minh danh tính của mình với một số người Ukraine đồng hương bằng cách nói từ chỉ một loại bánh mì mà người Nga dường như khó mà phát âm được. Nhìn chằm chằm vào những khẩu Kalashnikov của các sĩ quan cảnh sát đang quát lác, ông gọi điện qua video call cho một quan chức Bộ Nội vụ, người đã xác nhận Trofimov không phải là gián điệp Nga. Khi cuộc chiến tiếp diễn dài dài, những thứ đặc trưng cho một nền kinh tế thịnh vượng bắt đầu trở nên có vẻ giống như những sự chế nhạo tàn nhẫn. Giữa đống đổ nát của Kharkiv, “những con ma-nơ-canh bị lìa đầu văng ra khỏi những ô cửa sổ” và một biển quảng cáo của Nike khoe khoang: “Chúng tôi đã lên kế hoạch cho mọi thứ”.
Cuốn sách được chia thành 48 chương trải ra thành 11 phần; sự phân mảnh như vậy là dấu hiệu cho thấy câu chuyện Trofimov đang kể vẫn đang mở dần ra, hướng phát triển của nó vẫn chưa rõ ràng. Hầu hết những người Ukraine ông trích dẫn đều đanh thép nói về việc đẩy lùi cuộc xâm lược của Nga, gồm cả một số người từng ủng hộ nước Nga của Putin trước tháng 2.2022. Một thị trưởng nói tiếng Nga của một thị trấn Ukraine đã cười nhạo “người Nga và cơn cuồng đế quốc vĩ đại của họ”. Nhưng Trofimov cũng gặp những người Ukraine sống ở những nơi mà “việc quân Nga nắm quyền kiểm soát diễn ra nhanh chóng và dễ dàng”, cuộc sống của những người này chỉ bị xáo trộn nghiêm trọng sau khi những kẻ chiếm đóng rút lui.
Trofimov thấy rằng nỗi khát khao cuộc sống ổn định là bất biến, nó khích động sự hợp tác với phía Nga vì lo sợ trong một số trường hợp và sự phản kháng quyết liệt trong những trường hợp khác. Một nhân viên nhà xác ở Mykolaiv -- thành phố gần Biển Đen, chỉ vào đống tử thi được đưa từ mặt trận về và nói với Trofimov: “Bây giờ chúng tôi có thể đến một cửa hàng đầy hàng hóa hoặc mua một tách trà. Chúng tôi tự do đi dạo trên đường phố”. Anh ta ngụ ý rằng việc quay trở lại những thú vui bình thường là một chiến thắng nhọc nhằn. Nhưng đó cũng chỉ là tạm thời. Trofimov miêu tả một cảnh dạo chơi nhộn nhịp trong một đoạn văn và những thi thể được kéo ra khỏi đống đổ nát trong đoạn văn tiếp theo.
Nhan đề cuốn sách là một câu trong quốc ca Ukraine: “Kẻ địch của chúng ta sẽ tiêu tan/Như sương sớm lúc bình minh”. Trofimov gắn bó với tình cảm nồng nhiệt này, cho dù phóng viên chiến trường trong con người ông liên tục được nhắc nhở rằng xung đột không bao giờ kết thúc theo cách ấy. “Một cuộc chiến lâu dài và cam go đang chờ phía trước,” ông viết ở đoạn cuối cuốn sách. Đó là một nhận định chín chắn, thẳng thắn, nó chẳng cho chúng ta biết được gì nhiều – đó cũng là điều khiến nó là câu nói trung thực.
OUR ENEMIES WILL VANISH: The Russian Invasion and Ukraine’s War of Independence | By Yaroslav Trofimov | Penguin Press | 385 pp. | $32
No comments:
Post a Comment