nguồn: new york times
biên dịch: takya đỗ
Anthony Fauci, vị anh hùng đối với một số người và kẻ có tội đối với nhiều người khác, vẫn luôn điềm tĩnh
Trong cuốn hồi ký "On Call " ("Sẵn sàng túc trực") cởi mở chân thành nhưng có chừng mực, vị bác sĩ này điểm lại sự nghiệp được đánh dấu khởi đầu và kết thúc bằng hai cuộc khủng hoảng sức khỏe cộng đồng: AIDS và Covid-19.
Trong cuốn hồi ký, bác sĩ Anthony Fauci thổ lộ tất thảy. Sau khi ông vô ý mở bức thư đánh máy có chứa loại bột trắng bí ẩn mà có thể là bệnh than (chữa được bằng thuốc kháng sinh Cipro), chất độc ricin (gần như chắc chắn gây tử vong theo cách nhà văn trinh thám Agatha Christie mô tả) hoặc có lẽ là loại đường làm bánh kẹo, những người mặc bộ đồ phòng độc [hazmat] đến và lệnh cho ông lột quần áo ra.
Tiếp theo việc tắm vòi sen khử trùng-khử nhiễm kiểu "Silkwood", Fauci trải qua vài giờ căng thẳng nhưng cam chịu với vợ ông Christine Grady, một y tá và nhà đạo đức y sinh học, cùng các cô con gái đã trưởng thành trước khi được xác nhận tình trạng vô nhiễm. Là người từng giúp nhiều bệnh nhân thanh thản bước sang Thế giới bên kia trong suốt sự nghiệp dài gần sáu thập kỷ của mình, ông viết: "Tôi chẳng sợ gì cái chết".
Ngoài tình tiết này ra, "On Call" là cuốn sách của tác giả mặc bộ complet nỉ xám là lượt phẳng phiu với chiếc áo choàng trắng khoác bên ngoài: câu trả lời điềm tĩnh cho những lời kêu gọi điên loạn đe dọa trừng phạt vị công chức ưu tú này. Các phần của cuốn sách này có mực thước và có phương pháp không? Chắc chắn rồi. Khoa học cũng vậy.
Ngày nay, Fauci được liên tưởng gần gũi nhất với đại dịch Covid-19, là anh hùng hay kẻ lừa đảo tùy thuộc quan điểm chính trị, dưới tác động của sự săm soi đầy giận dữ và lặp đi lặp lại đối với thông điệp của ông về khẩu trang, vaccine và lý thuyết rò-rỉ-từ-phòng-thí-nghiệm. ("Chúng ta phải giữ tâm thế cởi mở với nguồn gốc của Covid," ông viết với vẻ mệt mỏi. "Như tôi đang giữ đây.") Người ta đổ lỗi cho ông vì phải trải qua trận đại dịch tồi tệ, như thể ông là bồi bàn đã phục vụ món ăn tồi tệ cho họ và có thể đang che giấu những gì diễn ra trong bếp.
Rất nhẹ nhàng, "On Call" nhắc chúng ta nhớ rằng Fauci giám sát toàn bộ các loại dịch bệnh từ AIDS đến Zika, trên cương vị giám đốc lâu năm của Viện Các bệnh Truyền nhiễm và Dị ứng Quốc gia (NIAID) ở Washington, D.C., ông đã cứu sống hàng triệu sinh mạng trên khắp thế giới trước khi từ chức hồi năm 2022.
Ông lướt nhanh qua lý lịch đầu đời của mình. Ra đời đêm Giáng sinh năm 1940, trong một gia đình Italy nhập cư thế hệ đầu tiên sống ở Bensonhurst, với người chị gái lớn hơn mình ba tuổi, Fauci hồi tưởng lại âm thanh "cực kỳ êm dịu" của tiếng còi báo sương mù ở Vịnh Gravesend và mẹ ông đang khóc trước những bức ảnh đám mây hình nấm trên trang nhất tờ New York Daily News sau vụ thả bom ở Hiroshima và Nagasaki.
Cha ông là dược sĩ làm việc nhiều giờ mỗi ngày; là một học sinh loại xuất sắc nhất, Anthony thỉnh thoảng vẫn đi giao thuốc kê đơn cho cha bằng chiếc xe đạp Schwinn của mình. Ông được nhận vào Regis, trường trung học ưu tú của Dòng Tên ở Manhattan, nơi ông là đội trưởng đội bóng rổ đại diện của trường dù chỉ cao tầm 1m70, và Đại học Holy Cross, nơi ông học tiếng Hy Lạp cổ điển và dành những kỳ nghỉ hè để chữa trị cho một tốp công nhân xây dựng.
Đến trang 21, mẹ ông qua đời vì bệnh ung thư ở tuổi 56 và Fauci đã tốt nghiệp thủ khoa tại Trường Y Cornell. Có vài nét thoáng qua về cuộc đời của ông khi còn là một bác sĩ trẻ: người thầy mời ông món cua lột chiên trên bếp Bunsen và lần ông chữa trị cho một người biểu tình chống Chiến tranh Việt Nam bị xịt hơi cay vào mắt.
Song câu chuyện chỉ thực sự bắt đầu khi Fauci, sau một thập kỷ làm việc trực tiếp tại NIAID, đọc tin về đợt bùng phát bệnh viêm phổi do loại nấm pneumocystis ở những người đồng tính nam tại California và New York. Sự lo lắng ngày càng tăng của ông với loại virus lây lan nhanh chóng và gây suy giảm miễn dịch ở người một cách thảm khốc đã góp phần phá hoại cuộc hôn nhân đầu tiên ngắn ngủi của ông, và năm 1984 ông được bổ nhiệm lãnh đạo NIAID.
Cuốn "On Call" hàm chứa nhiều lời tri ân, không chỉ gửi tới những người bạn và đồng nghiệp đáng kính mà còn tới những bệnh nhân như Ron Rinaldi, người bị mù sau khi nhiễm cytomegalovirus "theo đúng nghĩa đen đã nghiền nát các yếu tố thị giác quan trọng trong võng mạc của anh này kể từ lúc chúng tôi thực hiện vòng thăm khám buổi sáng cho đến lúc chúng tôi bước vào phòng bệnh tối hôm đó". Bất kể sự giúp đỡ của cộng tác viên Linda Kulman, những câu chuyện kiểu này có phần bị nhạt nhẽo đi bởi văn phong quan liêu như "đẩy ra ngoài giới hạn", "phải ăn món pudding mới biết ngon hay dở" và vân vân. Bạn hồ như ước chi các nữ tu dạy ở trường tiểu học của Fauci, những người "đã cho tôi trải nghiệm yêu cho roi cho vọt", đứng bên ông với một cây thước.
Nhưng câu chuyện sắc nhạy hơn khi Fauci đối đầu một chọi một với những đối thủ đáng gờm, như ông đang chơi ở vị trí hậu vệ dẫn bóng trên sân bóng rổ.
Thời đại dịch AIDS bùng phát, chính nhà văn và nhà hoạt động xã hội Larry Kramer trong bức thư ngỏ gửi tờ The San Francisco Examiner đã gọi ông là "kẻ sát nhân" vì không bắt tay vào nghiên cứu bệnh dịch này đủ nhanh. Sự việc này té ra cũng là một loại đường làm bánh kẹo. Cùng lúc với việc họ đấu khẩu trên các phương tiện truyền thông, hai người đàn ông này bắt đầu hình thành một mối quan hệ riêng tư và "hồi tưởng như hai chiến binh lúc về già" khi cùng nhau ăn tối tại căn hộ của Kramer. Fauci đã giúp một diễn viên chuẩn bị đóng vai một phiên bản hầu như không che giấu điều gì của chính ông trong vở kịch năm 1992 "The Destiny of Me" ("Số phận của tôi") của Kramer và rốt cuộc ông đã trông nom ca ghép gan của Kramer. Theo lời ông kể, trong cuộc trò chuyện điện thoại cuối cùng giữa hai người, họ đã trao đổi những lời đầy nước mắt "Tôi yêu mến anh".
Thật kỳ lạ, sự giằng co giữa hai thái cực của ông Kramer nóng nảy đối với ông Fauci điềm tĩnh hơn là điềm báo về sự giằng co giữa hai thái cực của Donald Trump. Trong giai đoạn đầu của đại dịch, tổng thống sẽ nói với vị bác sĩ này rằng ông ta "yêu mến" bác sĩ, rồi sau đó hăm dọa vị bác sĩ trên Twitter nếu thị trường chứng khoán không nhanh chóng đảo chiều một cách thích đáng sau những tin tức đáng khích lệ. Nói về cái chính quyền hỗn loạn này, mà những người ủng hộ nó đã lăng mạ ông, Fauci rất dè dặt. (Về Jared Kushner: "rất nhiều mặt tích cực", bao gồm cả "biết lẽ phải trái", dù tay con rể này của tổng thống "chẳng mấy hiểu biết về các bệnh truyền nhiễm và không phải lúc nào anh ta cũng hiểu đúng mọi vấn đề.")
Fauci cũng dè dặt không kém khi nói về Barack Obama, người mà ông cũng có khoảnh khắc "Tôi yêu mến bạn, bạn hiền ơi". Nếu có một chiếc khẩu trang KN95 bảo vệ khỏi chính trị đảng phái, Fauci sẽ đeo nó. Cảm giác nồng ấm nhất trong "On Call" diễn ra khi George W. Bush ký Kế hoạch khẩn cấp về cứu trợ bệnh AIDS (Pepfar) của Tổng thống năm 2003.
Trong khoảng thời gian đó, nữ diễn viên Bo Derek xuất hiện ở Cánh Tây [Nhà Trắng], "trông cô lộng lẫy như trong phân cảnh đáng nhớ nhất của bộ phim '10' khi cô và Dudley Moore đang chạy đến với nhau trên bãi biển". Fauci rất vui khi gặp cô: "Nhà Trắng luôn đầy những điều bất ngờ!"
Không giống như nhiều người đã trải qua giai đoạn đó, Fauci đã giành được quyền chạy vòng ăn mừng của người chiến thắng. Ông dễ dàng vượt qua những rào cản do những kẻ gièm pha dựng lên; mắt ông luôn chăm chú vào vạch đích mà không để ý gì đến sự náo động trên khán đài.
ON CALL: A Doctor's Journey in Public Service | Anthony Fauci, M.D. | Viking | 480 pp. | $36
Alexandra Jacobs is a Times book critic and occasional features writer. She joined The Times in 2010. More about Alexandra Jacobs.
https://www.nytimes.com/2024/06/18/books/review/on-call-anthony-fauci.html
No comments:
Post a Comment